Trong khi nghệ sĩ quốc tế, những người tiên phong trong việc sản xuất music video (MV) hội đủ cả yếu tố quảng bá và nghệ thuật thì các nghệ sĩ Việt Nam dường như dường như chỉ mới làm tốt được ở vế thứ nhất.
Music Video (MV) giống như một chiến lược marketing được các nghệ sĩ thực hiện nhằm quảng bá sản phẩm. Tuy nhiên, thuật ngữ “video ca nhạc” không đơn thuật chỉ là một sản phẩm minh hoạ cho ca khúc mà còn là một tác phẩm nghệ thuật. Cách mà các nghệ sĩ, hay chính xác hơn là các hãng đĩa lớn trên thế giới thực hiện MV gần như đáp ứng được cả hai điều này.
Nghệ sĩ quốc tế – đủ lượng đủ chất
Hầu hết những người yêu nhạc đều muốn xem MV. Đó là một nhu cầu thiết yếu trong thời kỳ “nghệ thuật thị giác” lên ngôi. Họ thường tìm đến TV (truyền hình) hoặc Internet để giải quyết nhu cầu này. Tuy nhiên, trong khi truyền hình ngày càng cho thấy sự yếu thế thì những dịch vụ trên Internet như YouTube, Myspace, Vevo hay thậm chí là Apple Music, Spotify ngày càng thắng thế.
Chính điều này đã thay đổi không chỉ định dạng mà còn ở mục đích thực hiện MV mà nghệ sĩ hay các hãng ghi âm hướng đến. Một MV được xem là thành công không chỉ thu hút hàng triệu, thậm chí trăm triệu lượt xem trên YouTube mà còn “tải” được cá tính của người nghệ sĩ, hay mục đích của họ hướng đến trong sản phẩm hình ảnh của mình.
Nghệ sĩ tại các thị trường âm nhạc lớn như Mỹ (US), Anh (UK), ngay cả Hàn Quốc (Kpop) cũng luôn mang đến những sản phẩm hình ảnh hấp dẫn bên cạnh âm nhạc chất lượng. Không khó để kể ra những nghệ sĩ thành công trong việc sản xuất video ca nhạc. Lady Gaga là một trong những ví dụ điển hình trong việc sản xuất MV vừa mang yếu tố thị trường – quảng bá, vừa đầy tính nghệ thuật.
Từ những MV đầu tay như Just Dance, Pocker Face cho đến các MV sau này như Bad Romance, You And I, Born This Way… luôn mang nét cá tính đầy táo bạo, độc đáo và nghệ thuật. Sự cộng hưởng từ âm nhạc khớp nối với phần hình ảnh của MV đã tạo nên những MV hấp dẫn nhất thế kỷ 21.
Beyonce và Adele, Taylor Swift, Bruno Mars hay The Weeknd,… cũng đều luôn mang đến những MV khá nhất quán với âm nhạc, vừa như một sản phẩm với mục đích quảng bá nhưng cũng mang “chất riêng” của từng người. Lana Del Rey – “nữ hoàng” dòng nhạc sadcore của làng nhạc đương thời cũng là một trong những nghệ sĩ thành công với chính các MV cô và êkip sản xuất. Sự kết hợp giữa âm nhạc và những thước phim noir u tối mang lại những tác phẩm nghệ thuật độc đáo.
Gần hơn với Việt Nam, thị trường âm nhạc Hàn Quốc cũng chứng tỏ màu sắc riêng trong cuộc đua về hình thức sản xuất vide ca nhạc. Kpop định hình trong lòng công chúng những thước phim ca nhạc màu sắc, rẻ trung, cá tính và đôi khi có phần nổi loạn.
Trên thực tế, thành công của những video ca nhạc này, đầu tiên phải kể đến chất lượng âm nhạc của từng ca khúc, từng bản hit. Âm nhạc chính là yếu tố quyết định thành công đầu tiên. MV, với sứ mệnh của nó, đã giúp cho những ca khúc lan truyền mạnh mẽ hơn trong công chúng.
Nói như vậy, không có nghĩa tất cả các MV của nghệ sĩ quốc tế đều hoàn hảo. Thực tế nhiều MV của nghệ sĩ quốc tế cũng thuộc dạng “làm cho có” hoặc chưa thực sự nổi bật. Nhiều giải thưởng âm nhạc chuyên về MV như MTV VMAs, MTV EMAs, YouTube Music Awards… không hẳn dựa trên phần hình ảnh mà chính ở sự thành công của ca khúc mang lại.
Có thể nói những nghệ sĩ quốc tế chính là những người tiên phong trong lĩnh vực sản xuất video ca nhạc. Từ thời hoàng kim của MTV với những video ca nhạc được phát trên truyền hình cho đến kỷ nguyên Internet, họ đều làm ra những MV chất lượng, vừa thu hút công chúng ở mặt câu chuyện, hình ảnh, thông điệp vừa có tác dụng tốt cho chiến dịch quảng bá sản phẩm âm nhạc của mình.
Nghệ sĩ Việt mới chỉ tập trung vào yếu tố quảng bá
Quay lại với câu chuyện thị trường Việt Nam, rõ ràng còn có nhiều câu chuyện đáng bàn. Trước hết, VPop là thị trường âm nhạc nhỏ, nơi các xu hướng được cập nhật rất nhanh và tàn lụi, cũng nhanh không kém. Tuy nhiên, một trong những xu hướng chưa bao giờ thu hẹp, trái ngược, ngày càng mở rộng, chính là music video (MV). Gần 2 thập kỷ (kể từ thập niên1990, sang những năm 2000 và đến nay) số lượng chất lượng MV ngày càng tăng lên.
Sự phát triển của những kênh truyền hình chuyên biệt về âm nhạc như iTV (VTC), MTV Vietnam, Yeah1TV, YanTV… cho đến xu hướng phát triển âm nhạc trực tuyến như ZingMP3, Nhaccuatui, YouTube… đã cho thấy một khối lượng khổng lộ các MV được nghệ sĩ Việt sản xuất và phát hành. Tuy nhiên, MV của nghệ sĩ Việt dường như vẫn mạnh về lượng còn “chất” thì chưa thấy đâu.
Theo một số liệu được công bố riêng từ ZingMp3, số lượng MV ra mắt trên trang nghe nhạc trực tuyến này là “khổng lồ”. Trong 2 năm 2015 và 2016, có 3992 video ca nhạc được tải lên ZingMp3. Cụ thể, năm 2015 là 2353 video; năm 2016 là 1639 video. Nguồn tin cho biết thêm, số lượng video ca nhạc này được tổng từ nhiều nghệ sĩ. Tuy nhiên, những nghệ sĩ hạng A chiếm một phần khá nhỏ trong số liệu kể trên.
Có vẻ như “chất” chưa đuổi kịp được “lượng”. Như đã nói ở trên, một MV được xem là thành công khi thoả mãn được hai yếu tố: quảng bá và tính nghệ sĩ riêng biệt. Có thể nói, các ca sĩ Việt Nam đã thực hiện được yếu tố đầu tiên. Trong thời gian qua, cá MV của nghệ sĩ Việt cũng đạt một số thành công nhất định. MV của các nghệ sĩ Việt Nam như Sơn Tùng M-TP, ERIK, Phan Mạnh Quỳnh, Min, Mỹ Tâm… đều thu hút hàng triệu lượt xem trên YouTube. Thậm chí các MV còn đứng quán quân hoặc trong top những MV thịnh hành nhất, có lượt xem tăng nhanh trên mạng xã hội chia sẻ video này.
Thành công về mặt hiệu ứng khán giả nhưng liệu các MV này đã thực sự gây tiếng vang về hiệu ứng nghệ thuật? MV của Sơn Tùng M-TP thu hút hàng chục triệu lượt xem như bị nghi ngờ có “đạo, nhái”; MV của Ghen của ERIK và Min được đầu tư công phu về mọi mặt nhưng nội dung lại có gì đó giống MV của nghệ sĩ quốc tế (Mistakes – Brian McFadden và Delta Goodrem).
Mới đây, hai nghệ sĩ hàng đầu của Việt Nam là Mỹ Tâm và Hồ Ngọc Hà ra mắt 2 MV liên tiếp gần nhau và nhận được sự quan tâm trái chiều của công chúng. Mỹ Tâm thực hiện MV Đâu chỉ riêng em theo định dạng long-take (cú máy dài) khá đơn giản về mặt bố cục, trang phục, bối cảnh… Trong khi đó, Hồ Ngọc Hà với Cả một trời thương nhớ với sự đầu tư chỉn chu về mọi mặt. Dù thu hút về mặt quảng bá nhưng chất lượng vẫn là điều đáng bàn.
Tuy nhiên, để thực hiện các MV này các nghệ sĩ Việt đã bỏ ra số tiền không hề nhỏ. Khán giả không lạ gì với những MV đầu tư hàng trăm triệu, thậm chí tiền tỷ đồng. Những bối cảnh hoành tráng, những xu hướng làm MV mới cập nhật liên tục… cũng được sao Việt áp dụng triệt để.
Bên cạnh đó, để sản xuất video, không ít nghệ sĩ đã phải “thoả hiệp” với các nhãn hàng (đầu tư tiền sản xuất MV) khiến cho một loạt MV trong thời gian gần đây của các sao Việt bị chính khán giả chê bai là quảng bá quá lộ liễu, hoặc kém hấp dẫn.
Kết quả trả lại khá xứng đáng khi những MV này đều thu hút được sự quan tâm khá lớn của công chúng trên mạng Internet. Tuy nhiên, nhìn vào những MV đó người xem vẫn không thấy được cá tính của nghệ sĩ ở đâu?
Trái ngược lại với hai trường hợp kể trên, một số nghệ sĩ trẻ đang lên lại cho ra mắt những MV thực sự hấp dẫn. Khán giả từng thích thú những MV như Vợ người ta (Phan Mạnh Quỳnh), Thật bất ngờ (Trúc Nhân)… bởi nhiều yếu tố khác nhau. Đây cũng là một trong những MV đầy tính nghệ thuật của Vpop được khán giả yêu thích trong những năm gần đây.
Tuy nhiên, nhìn quanh “cái đuôi dài” này trong thị trường âm nhạc Việt Nam, chúng ta thấy nhiều sản phẩm xứng tầm nghệ thuật hay nêu bật được cá tính của người nghệ sĩ. Có lẽ nghệ sĩ Việt nên đầu tư nhiều hơn khi xác định thực hiện MV để có những sản phẩm hình ảnh chất lượng, không chỉ đơn giản để minh hoạ cho ca khúc hay chỉ vì mục đích quảng bá sản phẩm./.
Phan Chung