pt bài thơ cảnh ngày hè Của Nguyễn Trãi ( K chép mạng )

Question

maingoc · Answer

Nguyễn Trãi là đại thi hào dân tộc, người anh hùng cứu quốc thuở &ldquo;Bình Ngô&rdquo;, danh nhân văn hoá Đại Việt. Thơ chữ Hán cũng như thơ chữ Nôm của Nguyễn Trãi đẹp đẽ, sâu sắc, biểu tượng cao quý của nền văn hiến Việt Nam. Đặc biệt, &ocirc;ng lu&ocirc;n sống giao cảm với thơ với cuộc sống thi&ecirc;n nhi&ecirc;n v&agrave; con người. Chốn quan trường với những toan t&iacute;nh ch&egrave;n &eacute;p đ&atilde; khiến &ocirc;ng đ&atilde; quyết định t&igrave;m về với thi&ecirc;n nhi&ecirc;n để cho t&acirc;m hồn m&igrave;nh thanh tịnh. Trong thời gian ấy &ocirc;ng l&agrave;m thơ về thi&ecirc;n nhi&ecirc;n nhưng trong những vần thơ thi&ecirc;n nhi&ecirc;n ấy lại c&oacute; những t&acirc;m sự về sự lo lắng cho nh&acirc;n d&acirc;n đất nước. B&agrave;i thơ &ldquo;Cảnh ng&agrave;y h&egrave;&rdquo; l&agrave; một b&agrave;i thơ như thế. Trong thi&ecirc;n nhi&ecirc;n m&ugrave;a h&egrave; v&agrave; cảnh sống sinh hoạt của nh&acirc;n d&acirc;n Nguyễn Tr&atilde;i vẫn thể hiện t&igrave;nh y&ecirc;u nh&acirc;n d&acirc;n đất nước của m&igrave;nh. &ldquo;Quốc âm thi tập&rdquo; của Nguyễn Trãi hiện còn 254 bài thơ, được chia nhiều loại, nhiều thể tài khác nhau. Đây là bài thơ số 43 trong &ldquo;Bảo kính cảnh giới&rdquo;. Các bài thơ trong &ldquo;Bảo kinh cảnh giới&rdquo; hàm chứa nội dung giáo huấn trực tiếp, nhưng bài thơ này rất đậm đà chất trữ tình, cho ta nhiều thú vị. Đề tài mùa hè, cảnh hè được nói nhiều trong thơ văn trung đại của dân tộc. Hồ Xuân Hương, Nguyễn Khuyến v.v&hellip; đều có thơ viết về mùa hè rất hay. Bài thơ này là một thi phẩm khá tiêu biểu cho ngôn ngữ thi ca Ức Trai, đậm đà dấu ấn thời đại, thời Lê, thế kỷ XV. Nó nói lên cảnh sắc mùa hè làng quê và nỗi ước mong của nhà thơ về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Câu 1 (lục ngôn) nói lên một cảnh sống của thi nhân. Câu thơ bình dị như một lời nói vui vẻ, thoải mái, hồn nhiên: &ldquo;Rồi hóng mát thuở ngày trường&rdquo; Đằng sau vần thơ là hình ảnh một cụ già, tay cầm quạt giấy &ldquo;Hài cỏ dẹp chân đi đủng đỉnh &ndash; Áo bô quen cật vận xềnh xoàng&rdquo; đang đi dạo mát. Lúc bấy giờ, Ức Trai không bị ràng buộc bởi vòng &ldquo;danh lợi&rdquo; nữa, mà đã được vui thú nơi vườn ruộng, làm bạn với cây cỏ, hoa lá nơi quê nhà. &ldquo;Ngày trường&rdquo; là ngày dài. &ldquo;Rồi&rdquo; là tiếng cổ, nghĩa là rỗi rãi, thong thả, nhàn hạ, cả trong công việc lẫn tâm hồn. Một số s&aacute;ch dịch l&agrave; &ldquo;Rỗi h&oacute;ng m&aacute;t thuở ng&agrave;y trường&rdquo;. Nhưng &ldquo;rỗi&rdquo; hay &ldquo;rồi&rdquo; cũng đều g&acirc;y sự ch&uacute; &yacute; cho người đọc. Rảnh rỗi, sự việc c&ograve;n đều xong xu&ocirc;i, đ&atilde; qua rồi &ldquo;Ng&agrave;y trường&rdquo; lại l&agrave;m tăng sự ch&uacute; &yacute;. Dường như cả c&acirc;u thơ kh&ocirc;ng c&ograve;n đơn giản l&agrave; h&igrave;nh ảnh của Nguyễn Tr&atilde;i ngồi h&oacute;ng m&aacute;t m&agrave; n&oacute; lại to&aacute;t l&ecirc;n nỗi niềm, t&acirc;m sự của t&aacute;c giả: &ldquo;Nh&agrave;n rỗi ta h&oacute;ng m&aacute;t cả một ng&agrave;y d&agrave;i&rdquo;. Một x&atilde; hội đ&atilde; c&oacute; dấu hiệu bị suy yếu, nguyện vọng, &yacute; ch&iacute; của t&aacute;c giả đ&atilde; bị v&ugrave;i lấp, kh&ocirc;ng c&ograve;n g&igrave; nữa, &ocirc;ng đ&agrave;nh phải rời bỏ, từ quan để về ở ẩn, phải d&agrave;nh &ldquo;h&oacute;ng m&aacute;t&rdquo; cả ng&agrave;y trường để vơi đi một t&acirc;m sự, một g&aacute;nh nặng đang đ&egrave; l&ecirc;n vai m&igrave;nh. Cả c&acirc;u thơ thấp tho&aacute;ng một t&acirc;m sự thầm k&iacute;n. Năm câu thơ tiếp theo tả cảnh hè làng quê Việt Nam xa xưa. Về với thi&ecirc;n nhi&ecirc;n, &ocirc;ng lại c&oacute; cơ hội gần gũi với thi&ecirc;n nhi&ecirc;n hơn. &Ocirc;ng vui th&uacute;, say m&ecirc; với vẻ đẹp của thi&ecirc;n nhi&ecirc;n. Các câu 2, 3, 4 nói về cảnh sắc, hai câu 5, 6 tả âm thanh chiều hè. Cảnh sắc hè trước hết là bóng hòe, màn hòe. Lá hòe xanh thẫm, xanh lục. Cảnh hòe sum sê, um tùm, lá &ldquo;đùn đùn&rdquo; lên thành chùm, thành đám xanh tươi, tràn đầy sức sống: &ldquo;Hòe lục đùn đùn tán rợp giương&rdquo; Tán hòe tỏa bóng mát, che rợp sân, ngõ, vườn nhà, &ldquo;giương&rdquo; lên như chiếc ô, chiếc lọng căng tròn. Mỗi từ ngữ là một nét vẽ màu sắc tạo hình gởi tả sức sống của cảnh vật đồng quê trong những ngày hè: lục, đùn đùn, tán, rợp giương. Ngôn ngữ thơ bình dị, hàm súc và hình tượng. Cây hòe vốn được trồng nhiều ở làng quê: vừa làm cảnh, vừa cho bóng mát. Hòe nở hoa vào mùa hè, màu vàng, làm dược liệu, làm chè giải nhiệt. Trong văn học, cây hòe thường gắn liền với điển tích &ldquo;giấc hòe&rdquo; (giấc mộng đẹp), &ldquo;sân hòe&rdquo; (chỉ nơi cha mẹ ở ). Truyện Kiều có câu: &ldquo;Sân hòe đôi chút thơ ngây &ndash; Trân cam ai kẻ đỡ thay việc mình&rdquo;. Trong thơ Ức Trai, hình ảnh cây hòe xuất hiện nhiều lần được miêu tả bằng một thứ ngôn ngữ trau chuót, đậm đà: &ldquo;Có thuở ngày hè trương tán lục, Đùn đùn bóng rợp cửa tam công&rdquo;. Câu 3 nói về khóm thạch lựu ở hiên nhà trổ hoa rực rỡ: &ldquo;Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ&rdquo;. Thức tiếng cổ chỉ màu vẻ, dáng vẻ. Trong cành lá xanh biếc, những đóa hoa lựu như chiếc đèn lồng bé tí phóng ra, chiếu ra, &ldquo;phun&rdquo; ra những tia lửa đỏ chói, đỏ rực. Chữ &ldquo;phun&rdquo; được dùng rất hình tượng và thần tình. &ldquo;Truyện Kiều&rdquo; cũng có câu: &ldquo;Đầu tường lửa lựu lập lòe đơm bông&rdquo; - Từ hoa lựu &ldquo;phun thức đỏ&rdquo;, đến hình ảnh &ldquo;đầu tường lửa lựu lập lòe đơm bông&rdquo; là cả một quá trình sáng tạo ngôn ngữ thi ca của các thế hệ thi sĩ dân tộc qua 5 thế kỷ từ &ldquo;Quốc âm thi tập&rdquo; đến &ldquo;Truyện Kiều&rdquo;. Vẻ đẹp ngôn ngữ thi ca được trau chuốt như ngọc quý sẽ ánh lên màu sắc huyền diệu là như thế đó! Câu 4 nói về sen: &ldquo;Hồng liên trì đã tiễn mùi hương. &ldquo;Tiễn&rdquo; là ngát (tiếng cổ). Sen hồng nở thắm ao làng, hương thơm tỏa ngát. Sen là biểu tượng cho cảnh sắc mùa hè làng quê ta. Sen trong ao làng đã &ldquo;tiễn mùi hương&rdquo; gợi không cảnh làng quê thanh bình, không khí thanh cao thoát tục. Nguyễn Trãi đã chọn hòe, thạch lựu, sen hồng (hồng liên) để tả và đưa vào thơ. Cảnh sắc ấy vô cùng xinh đẹp và bình dị. Nhà thơ đã gắn tâm hồn mình với cảnh vật mùa hè bằng một tình quê đẹp và cảm nhận vẻ đẹp của nó bằng nhiều giác quan. Qua những lăng k&iacute;nh của Nguyễn Tr&atilde;i, sức sống vẫn bừng bừng, tr&agrave;n đầy, cuộc đời l&agrave; một vườn hoa, một khu vườn thi&ecirc;n nhi&ecirc;n mu&ocirc;n m&agrave;u mu&ocirc;n vẻ. Cảnh vật như cổ t&iacute;ch c&oacute; lẽ bởi n&oacute; được nh&igrave;n bằng con mắt của một thi sĩ đa cảm, gi&agrave;u l&ograve;ng ham sống với đời. Hè rất đẹp, rộn ràng trong khúc nhạc làng quê. Ngoài tiếng cuốc tiếng chim tu hú, tiếng sáo diều còn có tiếng ve, tiếng cười nói &ldquo;lao xao&rdquo; của đời thường: Câu 5,6 &ldquo;Lao xao chợ cá làng ngư phủ, Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương&rdquo; Sau khi tả hòe màu &ldquo;lục&rdquo;, lựu &ldquo;phun thức đỏ&rdquo;, sen hồng đã &ldquo;tiễn mùi hương&rdquo;, nhà thơ nói đến âm thanh mùa hè, khúc nhạc đồng quê. Tiếng &ldquo;lao xao&rdquo; từ một chợ cá làng chài xa vọng đến, đó là tín hiệu cuộc đời dân đã đầy muối mặn và mồ hôi. &ldquo;Chợ&rdquo; l&agrave; h&igrave;nh ảnh của sự th&aacute;i b&igrave;nh trong t&acirc;m thức của người Việt. Chợ đ&ocirc;ng vui th&igrave; nước th&aacute;i b&igrave;nh, thịnh trị, d&acirc;n gi&agrave;u đủ ấm no: chợ tan r&atilde; th&igrave; dễ gợi h&igrave;nh ảnh đất nước c&oacute; biến, c&oacute; loạn, c&oacute; giặc gi&atilde;, c&oacute; chiến tranh, đao binh. Nhà thơ lắng nghe nhịp sống đời thường ấy với bao niềm vui. &ldquo;Lao xao&rdquo; là từ láy tượng thanh gợi tả sự ồn ào, nhộn nhịp đ&oacute;. Hòa điệu với tiếng lao xao chợ cá là tiếng ve vang lên rộn rã, nhịp nhàng. &ldquo;Cầm ve&rdquo;, hình ảnh ẩn dụ, tả âm thanh tiếng ve kêu như tiếng đàn cầm. &ldquo;Dắng dỏi&rdquo; nghĩa là inh ỏi, âm sắc tiếng ve trầm bổng, ngân dài vang xa. Ngôi lầu buổi xế chiều trở nên náo động rộn ràng. Nhà thơ lấy tiếng ve để đặc tả khung cảnh một chiều hè làng quê lúc hoàng hôn buông dần xuống mái lầu (lầu tịch dương) là một nét vẽ tinh tế đầy chất thơ làm nổi bật cái không khí êm ả một chiều hè nơi thôn dã: &ldquo;Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương&rdquo; Trở về &ldquo;Côn sơn quê cũ&rdquo; Ức Trai đã từng bồi hồi &ldquo;trong tiếng cuốc kêu xuân đã muộn&rdquo;, giờ đây ông lại thả hồn mình trong khúc ca dân dã &ldquo;cầm ve&rdquo; buổi chiều tà cuối hè. Tiếng ve lúc hoàng hôn thường gợi nhiều bâng khuâng, vì ngày tàn, màn đêm đang dần dần buông xuống. Nhưng với Ức Trai, nó đã trở thành &ldquo;cầm ve&rdquo; nhặt khoan trầm bổng, dắng dỏi vang xa, làm cho khung cảnh làng quê một buổi chiều tà bỗng rộn lên bao niềm vui cuộc đời. Cỏ c&acirc;y, hoa l&aacute;, con người đầy sức sống khơi dậy trong l&ograve;ng nh&agrave; thơ cảm x&uacute;c nhẹ nh&agrave;ng, s&acirc;u lắng v&agrave; những suy nghĩ ch&acirc;n th&agrave;nh, t&acirc;m huyết nhất. Đ&oacute; l&agrave; t&igrave;nh y&ecirc;u cuộc sống, y&ecirc;u con người v&agrave; tr&aacute;ch nhiệm đối với d&acirc;n với nước. Nguyễn Tr&atilde;i lu&ocirc;n t&acirc;m niệm lấy d&acirc;n l&agrave;m gốc (d&acirc;n vi bản, d&acirc;n vi qu&yacute;) cho n&ecirc;n trước thi&ecirc;n nhi&ecirc;n tươi xanh, trước những con người cần c&ugrave;, lam lũ, l&ograve;ng &ocirc;ng lại dấy l&ecirc;n kh&aacute;t vọng m&atilde;nh liệt. Hai câu kết diễn tả ước mong nhà thơ: &ldquo;Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng Dân giàu đủ khẵp đòi phương&rdquo;. &ldquo;Dẽ có&rdquo; nghĩa là hãy để (cho ta) có; học giả Đào Duy Anh ghi chú là &ldquo;Lẽ có&rdquo; và giải thích &ldquo;Đáng lẽ có&hellip;.&rdquo;. Ngu cầm là cây đàn thần của Thuấn (Nghiêu, Thuấn là hai ông vua thời cổ đại Trung Quốc - triều đại lý tưởng: nhân dân được sống trong hạnh phúc, thanh bình). Câu kết cảm xúc trữ tình được diễn tả bằng một điển tích phản ánh khát vọng cao đẹp của Nhà thơ. Ức Trai chân thành bày tỏ: Hãy để cho ta cây đàn thần của vua Thuấn, ta sẽ gảy lên khúc &ldquo;Nam phong&rdquo;, cầu mong cho mọi nhà, mọi chốn, khắp các phương trời (đòi phương) được ấm no, giàu có. Ẩn giấu đằng sau lời ước mong ấy l&agrave; sự tr&aacute;ch m&oacute;c nhẹ nh&agrave;ng m&agrave; nghi&ecirc;m khắc bọn quyền thần tham bạo ở triều đ&igrave;nh đương thời kh&ocirc;ng c&ograve;n nghĩ đến d&acirc;n, đến nước. Theo &ocirc;ng, với cảnh nước non tươi đẹp c&ugrave;ng nh&acirc;n d&acirc;n chất ph&aacute;c, si&ecirc;ng năng, cuộc sống lẽ ra phải được trở lại ấm no, hạnh ph&uacute;c từ l&acirc;u. Hai câu kết toát lên một tình yêu lớn. Con người Ức Trai lúc nào cũng hướng về nhân dân, mong ước cho nhân dân được ấm no và nguyện hy sinh phấn đấu cho hoà bình, hạnh phúc của dân tộc: Trong thơ Ức Trai, hai câu kết luôn luôn là sự hội tụ bừng sáng những tư tưởng tình cảm cao cả, đẹp đẽ. Vì thế mà câu kết đã để lại trong tâm hồn người đọc những ấn tượng mạnh mẽ: &ldquo;Bui một tấc lòng ưu ái cũ Đêm ngày cuồn cuồn nước triều đông&rdquo; (Thuật hứng - số 5) Vậy l&agrave; dẫu h&ograve;a hợp đến hết m&igrave;nh với thi&ecirc;n nhi&ecirc;n, Nguyễn Tr&atilde;i vẫn kh&ocirc;ng ngu&ocirc;i nỗi niềm d&acirc;n nước, &ocirc;ng t&igrave;m thấy ở thi&ecirc;n nhi&ecirc;n cỏ hoa xinh tươi kia một nguồn thi hứng, nguồn động vi&ecirc;n, an ủi v&agrave; kh&iacute;ch lệ đ&aacute;ng qu&yacute; đối với bản th&acirc;n. Điều đ&oacute; g&oacute;p phần tạo n&ecirc;n cốt c&aacute;ch của Nguyễn Tr&atilde;i, bậc trượng phu - ch&iacute;nh nh&acirc;n qu&acirc;n tử - hi&ecirc;n ngang như c&acirc;y t&ugrave;ng, c&acirc;y b&aacute;ch trước gi&ocirc;ng b&atilde;o cuộc đời. Cảnh ng&agrave;y h&egrave; l&agrave; một s&aacute;ng tạo độc đ&aacute;o của Nguyễn Tr&atilde;i về h&igrave;nh thức thơ. C&acirc;u thất ng&ocirc;n xen lục ng&ocirc;n, c&aacute;c vế đối rất chỉnh, c&aacute;ch sử dụng từ l&aacute;y rất t&agrave;i t&igrave;nh. Để tăng sức biểu hiện của c&aacute;c t&iacute;nh từ v&agrave; động từ, t&aacute;c giả đem ch&uacute;ng đặt ở đầu c&acirc;u. Đ&acirc;y l&agrave; b&agrave;i thơ tả cảnh ng&agrave;y h&egrave; tr&agrave;n đầy sức sống. B&agrave;i thơ kh&ocirc;ng chỉ mi&ecirc;u tả cảnh sắc đặc trưng của m&ugrave;a h&egrave;, m&agrave; c&ograve;n l&agrave; &ldquo;tức cảnh sinh t&igrave;nh&rdquo;. Cảnh ở đ&acirc;y thể hiện niềm vui sống, h&aacute;o hức, tươi tắn, trẻ trung của t&acirc;m hồn nh&agrave; thơ V&agrave; niềm ao ước của Nguyễn Tr&atilde;i về hạnh ph&uacute;c cho d&acirc;n ch&uacute;ng mu&ocirc;n phương. Bài thơ nôm ra đời gần 600 năm về trước miêu tả cảnh tình mùa hè nơi đồng quê, đã đem đến cho chúng ta nhiều thú vị văn chương. Một giọng thơ thâm trầm, hồn hậu đáng yêu. Cảnh sắc và âm thanh mùa hè quê ta xa xưa như sống dậy qua những vần thơ nhuần nhị đầy cá tính sáng tạo. Ức Trai đã gửi gắm một tình yêu thiên nhiên nồng hậu, một tấm lòng thiết tha với cuộc sống, một niềm ước mong tốt đẹp cho hạnh phúc của nhân dân. Vĩ đại thay Ức Trai. Bài học thương yêu nhân dân mà ông nói đến lúc nào cũng mới mẻ và đậm đà.

pt bài thơ cảnh ngày hè Của Nguyễn Trãi ( K chép mạng )

0 bình luận về “pt bài thơ cảnh ngày hè Của Nguyễn Trãi ( K chép mạng )”

Viết một bình luận Hủy