Quy mô của 2 cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất và thứ hai
0 bình luận về “Quy mô của 2 cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất và thứ hai”
Chiến tranh thế giới thứ nhất, còn được gọi làĐại chiến thế giới lần thứ nhất,Đệ nhất thế chiếnhayThế chiến I, diễn ra từ28 tháng 7năm1914đến11 tháng 11năm1918, là một trong những cuộcchiến tranhquyết liệt, quy mô to lớn nhất tronglịch sử nhân loại; về quy mô và sự khốc liệt, nó chỉ đứng sauChiến tranh thế giới thứ hai.
Cuộc chiến tranh này là một trong nhữngsự kiện lịch sửcó ảnh hưởng lớn nhất tronglịch sử thế giới.[1]Đây là cuộc chiến tranh có chiến trường chính bao trùm khắpchâu Âuvà ảnh hưởng ra toàn thế giới, lôi kéo tất cả các cường quốcchâu ÂuvàBắc Mỹvào vòng chiến với số người chết trên 19 triệu người với sức tàn phá và ảnh hưởng về vật chất tinh thần chonhân loạirất sâu sắc và lâu dài. Khác với các cuộcchiến tranhtrước đó, người Âu châu phải chiến đấu cả trên chiến trường lẫn ở hậu phương.Phụ nữphải làm việc thaynam giới, đồng thời sự phát triển của kỹ nghệ cũng có ảnh hưởng đến tính chất chiến tranh; có thể thấy sự hiệu quả củakhông quânvàxe tăngtrong chiến đấu kể từ cuộc Đại chiến này.[2][7]Chiến tranh chiến hàogắn liền với cuộc Đại chiến thế giới lần thứ nhất trong thời gian đầu của nó.[8]
Đây là cuộc chiến giữa pheHiệp Ước(chủ yếu làAnh,Pháp,Nga, và sau đó làHoa Kỳ,Brasil) và pheLiên Minh(chủ yếu làĐức,Áo-Hung,BulgariavàOttoman). Cuộc Đại chiến mở đầu vớisự kiện Hoàng thái tử Áo-Hung bị ám sát, dẫn đến việc người Áo – Hung tuyên chiến vớiSerbia.[9][10]Sự kiện này được nối tiếp bởi việcHoàng đế ĐứclàWilhelm IItruyền lệnh cho các tướng xua quân tấn côngBỉ,Luxembourg, vàPháp, theokế hoạch Schlieffen.[11]Hơn 70 triệu quân nhân được huy động ra trận tiền, trong số đó có 60 triệu người Âu châu, trong 1 trong những cuộc chiến tranh lớn nhất trong sử sách.[12][13]Trong cuộc chiến tranh kinh hoàng này,Pháplà nước chịu tổn thất nặng nề hơn cả và hoàn toàn bị khánh kiệt, dẫn tới đại bại của họ trong các cuộc chiến tranh về sau.[14][15]Những trận đánh khốc liệt nhất trong cuộc Chiến tranh thế giới lần thứ nhất cũng diễn ra trên đấtPháp.[16]1 trận đánh đáng nhớ của cuộc Đại chiến là tạiVerduncùng năm đó, khi quân Đức tấn côngthành cổ Verduncủa Pháp, nhưng không thành công.[17]Tuy nhiên, trận chiến đẫm máu nhất là tạisông Somme(1916), khi liên quânAnh–Phápđánh bất phân thắng bại với quân Đức.[18], trong khi chiến dịch quân sự lớn nhất làCuộc tổng tấn công của Brusilov, khi quân Nga đánh bại liên quân Áo-Hung và Đức.
Tất cả nhữngĐế quốc quân chủ(trừĐế quốc Anh) đều sụp đổ trong cuộc chiến tranh này. ĐảngBolsheviklên nắm quyền tại nướcNgasau cuộccách mạng tháng Mườilật đổNga hoàng, trong khi việc Đức bại trận lại tạo điều kiện choĐức Quốc xãlên nắm quyền tại Đức nhờ biết khai thác tâm lý bất mãn của người dân.[1]Tuy nướcĐứcthua cuộc nhưng vềthương mạivàcông nghiệphọ không bị tổn hại gì lớn (ít ra vẫn hơn hẳn Pháp[3]), vì thế về những mặt này họ đã chiến thắng cuộc Chiến tranh thế giới lần thứ nhất.[19]
Không một nướcchâu Âunào thật sự chiến thắng cuộc chiến tranh này, tất cả đều chịu tổn hại nặng nề về người và của. Sauchiến tranh,châu Âulâm vào tình trạngkhủng hoảngvà những cao tràodân tộc chủ nghĩatrỗi dậy ở các nước bại trận.[1]Điển hình là ởThổ Nhĩ Kỳ, bão táp phong tràoCách mạng Giải phóng Dân tộcrầm rộ, đưa dân tộc này dần dần hồi phục, và buộc phe Entente phải xóa bỏ những điều khoản khắc nghiệt sau khi cuộc Chiến tranh thế giới lần thứ nhất chấm dứt.[20][21]Nước duy nhất không bị tàn phá mà còn thu được lợi nhuận lớn từ cuộc chiến này làHoa Kỳ, nó đã tạo điều kiện cho nước này vượt trên các nướcchâu Âuvềkinh tếkể từ sau cuộc chiến.
Trước đây ở các nước nóitiếng Anhdùng từ “Đại chiến” (Great War). Vàithập kỷsau, tên gọiChiến tranh thế giới lần thứ nhất(World War I) mới được áp dụng để phân biệt với cuộcChiến tranh thế giới thứ hai.Đương thời, nó còn được gọi với cái tên “Cuộc chiến tranh chấm dứt mọi cuộc chiến tranh” (The war to end all wars) bởi quy mô và sự tàn phá khủng khiếp nó gây ra.[23]Chính những vấn đề liên quan tớiHiệp định Versailles 1918đã khiến cho cuộcChiến tranh thế giới lần thứ haibùng nổ.
Chiến tranh thế giới thứ hai(cũng được nhắc đến với tên gọiĐệ nhị thế chiến,Thế chiến IIhayĐại chiến thế giới lần thứ hai,…) là một cuộcchiến tranh thế giớithảm khốc bắt đầu từ khoảng năm1939và chấm dứt vào năm1945, diễn ra giữa các lực lượngKhối Đồng MinhvàPhe Trụctheochủ nghĩa phát xít. Hầu hết mọilục địatrênthế giớiđều bị ảnh hưởng bởi cuộc chiến này, ngoại trừchâu Nam CựcvàNam Mỹ. Cho đến hiện nay, nó là cuộc chiến có quy mô rộng lớn và gây nhiều tàn phá nhất tronglịch sử nhân loại.[6]
Nguyên nhân cuộc chiến được nêu ra thì có nhiều và là một đề tài đang được tranh cãi, trong đó cóHòa ước Versailles,đại khủng hoảng,chủ nghĩa dân tộc cực đoan,chủ nghĩa phát xítvàchủ nghĩa quân phiệt. Cũng chưa có sự thống nhất trong việc tính ngày bắt đầu cuộc chiến: một số người cho rằng đó là khiĐứcxâm lượcBa Lanvào ngày1 tháng 9năm1939, một số người khác tính ngàyNhật Bản xâm lược Trung Quốcvào ngày7 tháng 7năm1937, còn một số khác thì tính vào một ngày còn sớm hơn nữa: ngàyNhậtxâm lăngMãn Châuvào năm1931. Cũng một số người khác cho rằng hai cuộc thế chiến thực ra chỉ là một và được chia ra bởi một cuộc ngừng bắn.[7]
Chiến sự xảy ra tại khắp các khu vực:Đại Tây Dương,châu Âu,Bắc Phi,Trung Đông,Địa Trung Hải,Thái Bình Dương, phần lớnĐông ÁvàĐông Nam Á. Trong đó, chiến sự có quy mô lớn nhất, số ngườithiệt mạngnhiều nhất diễn ra ở khu vựcĐông ÂugiữaLiên Xô(một nước thuộckhối Đồng Minh) vàphe Trục(gồmĐức Quốc Xãvà 8nước chư hầucủaĐức). Cuộc chiến kết thúc tạichâu ÂukhiĐứcđầu hàng vào ngày8 tháng 5năm1945(theo giờBerlin, còn theo giờMoskvalà ngày9 tháng 5) nhưng vẫn còn tiếp diễn tạichâu Ácho đến khiNhậtđầu hàng vào ngày2 tháng 9năm1945.
Chiến tranh thế giới thứ hai là một cuộcchiến tranh toàn diện, kể cả dân thường không ở mặt trận cũng bị đánhbomhàng loạt. Khoảng 70 triệu người đã chết do cuộc chiến này (con số thương vong vẫn tiếp tục đượcnghiên cứu), kể cả các hành động tàn sát diệt chủng củaĐức Quốc xã(Holocaust). Trong số thương vong, 60% người chết là thường dân, chết vìbệnh dịch,nạn đói,nạn diệt chủngvà bom đạn. Thiệt hại nặng nhất làLiên Xôtừ 23 tới 27 triệu người chết, trong khi theo tỷ lệ dân số làBa Lanvới 16% (5,6 triệu người chết so với 34,8 triệu người trước chiến tranh[8]).
Cuộc chiến cũng tạo ra nhiều phát minh lớn cho nhân loại nhưvũ khí nguyên tử,máy bay phản lực,ra-đa…
Sau cuộc chiến,châu Âubị chia ra làm hai khối: một phía chịu ảnh hưởng của phương Tây doHoa Kỳđứng đầu, còn phía kia chịu ảnh hưởng củaLiên Xô. Các nước đồng minh củaHoa Kỳnằm trong kế hoạch gây ảnh hưởng chính trị thông qua các viện trợkinh tếmang tênKế hoạch Marshalltrong khi các nước kia trở thành các nướcchủ nghĩa cộng sảnđồng minh củaLiên Xô. Hoa Kỳ liên kết đồng minh trongTổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương, trong khiLiên Xôliên kết đồng minh theoHiệp ước Warszawa. Các liên minh này đóng vai trò quan trọng trongChiến tranh Lạnhsau Thế chiến thứ II. Tạichâu Á, sự chiếm đóngNhật Bảncủaquân đội Hoa Kỳđã dân chủ hóa nước này. Trong khi đó, do hậu quả của nội chiến,Trung Quốctồn tại hai nhà nước:Cộng hòa Nhân dân Trung HoavàTrung Hoa Dân quốctạiĐài Loan.
Chiến tranh thế giới thứ nhất, còn được gọi là Đại chiến thế giới lần thứ nhất, Đệ nhất thế chiến hay Thế chiến I, diễn ra từ 28 tháng 7 năm 1914 đến 11 tháng 11 năm 1918, là một trong những cuộc chiến tranh quyết liệt, quy mô to lớn nhất trong lịch sử nhân loại; về quy mô và sự khốc liệt, nó chỉ đứng sau Chiến tranh thế giới thứ hai.
Cuộc chiến tranh này là một trong những sự kiện lịch sử có ảnh hưởng lớn nhất trong lịch sử thế giới.[1] Đây là cuộc chiến tranh có chiến trường chính bao trùm khắp châu Âu và ảnh hưởng ra toàn thế giới, lôi kéo tất cả các cường quốc châu Âu và Bắc Mỹ vào vòng chiến với số người chết trên 19 triệu người với sức tàn phá và ảnh hưởng về vật chất tinh thần cho nhân loại rất sâu sắc và lâu dài. Khác với các cuộc chiến tranh trước đó, người Âu châu phải chiến đấu cả trên chiến trường lẫn ở hậu phương. Phụ nữ phải làm việc thay nam giới, đồng thời sự phát triển của kỹ nghệ cũng có ảnh hưởng đến tính chất chiến tranh; có thể thấy sự hiệu quả của không quân và xe tăng trong chiến đấu kể từ cuộc Đại chiến này.[2][7] Chiến tranh chiến hào gắn liền với cuộc Đại chiến thế giới lần thứ nhất trong thời gian đầu của nó.[8]
Đây là cuộc chiến giữa phe Hiệp Ước (chủ yếu là Anh, Pháp, Nga, và sau đó là Hoa Kỳ, Brasil) và phe Liên Minh (chủ yếu là Đức, Áo-Hung, Bulgaria và Ottoman). Cuộc Đại chiến mở đầu với sự kiện Hoàng thái tử Áo-Hung bị ám sát, dẫn đến việc người Áo – Hung tuyên chiến với Serbia.[9][10] Sự kiện này được nối tiếp bởi việc Hoàng đế Đức là Wilhelm II truyền lệnh cho các tướng xua quân tấn công Bỉ, Luxembourg, và Pháp, theo kế hoạch Schlieffen.[11] Hơn 70 triệu quân nhân được huy động ra trận tiền, trong số đó có 60 triệu người Âu châu, trong 1 trong những cuộc chiến tranh lớn nhất trong sử sách.[12][13] Trong cuộc chiến tranh kinh hoàng này, Pháp là nước chịu tổn thất nặng nề hơn cả và hoàn toàn bị khánh kiệt, dẫn tới đại bại của họ trong các cuộc chiến tranh về sau.[14][15] Những trận đánh khốc liệt nhất trong cuộc Chiến tranh thế giới lần thứ nhất cũng diễn ra trên đất Pháp.[16] 1 trận đánh đáng nhớ của cuộc Đại chiến là tại Verdun cùng năm đó, khi quân Đức tấn công thành cổ Verdun của Pháp, nhưng không thành công.[17] Tuy nhiên, trận chiến đẫm máu nhất là tại sông Somme (1916), khi liên quân Anh – Pháp đánh bất phân thắng bại với quân Đức.[18], trong khi chiến dịch quân sự lớn nhất là Cuộc tổng tấn công của Brusilov, khi quân Nga đánh bại liên quân Áo-Hung và Đức.
Tất cả những Đế quốc quân chủ (trừ Đế quốc Anh) đều sụp đổ trong cuộc chiến tranh này. Đảng Bolshevik lên nắm quyền tại nước Nga sau cuộc cách mạng tháng Mười lật đổ Nga hoàng, trong khi việc Đức bại trận lại tạo điều kiện cho Đức Quốc xã lên nắm quyền tại Đức nhờ biết khai thác tâm lý bất mãn của người dân.[1] Tuy nước Đức thua cuộc nhưng về thương mại và công nghiệp họ không bị tổn hại gì lớn (ít ra vẫn hơn hẳn Pháp[3]), vì thế về những mặt này họ đã chiến thắng cuộc Chiến tranh thế giới lần thứ nhất.[19]
Không một nước châu Âu nào thật sự chiến thắng cuộc chiến tranh này, tất cả đều chịu tổn hại nặng nề về người và của. Sau chiến tranh, châu Âu lâm vào tình trạng khủng hoảng và những cao trào dân tộc chủ nghĩa trỗi dậy ở các nước bại trận.[1] Điển hình là ở Thổ Nhĩ Kỳ, bão táp phong trào Cách mạng Giải phóng Dân tộc rầm rộ, đưa dân tộc này dần dần hồi phục, và buộc phe Entente phải xóa bỏ những điều khoản khắc nghiệt sau khi cuộc Chiến tranh thế giới lần thứ nhất chấm dứt.[20][21] Nước duy nhất không bị tàn phá mà còn thu được lợi nhuận lớn từ cuộc chiến này là Hoa Kỳ, nó đã tạo điều kiện cho nước này vượt trên các nước châu Âu về kinh tế kể từ sau cuộc chiến.
Trước đây ở các nước nói tiếng Anh dùng từ “Đại chiến” (Great War). Vài thập kỷ sau, tên gọi Chiến tranh thế giới lần thứ nhất (World War I) mới được áp dụng để phân biệt với cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai. Đương thời, nó còn được gọi với cái tên “Cuộc chiến tranh chấm dứt mọi cuộc chiến tranh” (The war to end all wars) bởi quy mô và sự tàn phá khủng khiếp nó gây ra.[23] Chính những vấn đề liên quan tới Hiệp định Versailles 1918 đã khiến cho cuộc Chiến tranh thế giới lần thứ hai bùng nổ.
Chiến tranh thế giới thứ hai (cũng được nhắc đến với tên gọi Đệ nhị thế chiến, Thế chiến II hay Đại chiến thế giới lần thứ hai,…) là một cuộc chiến tranh thế giới thảm khốc bắt đầu từ khoảng năm 1939 và chấm dứt vào năm 1945, diễn ra giữa các lực lượng Khối Đồng Minh và Phe Trục theo chủ nghĩa phát xít. Hầu hết mọi lục địa trên thế giới đều bị ảnh hưởng bởi cuộc chiến này, ngoại trừ châu Nam Cực và Nam Mỹ. Cho đến hiện nay, nó là cuộc chiến có quy mô rộng lớn và gây nhiều tàn phá nhất trong lịch sử nhân loại.[6]
Nguyên nhân cuộc chiến được nêu ra thì có nhiều và là một đề tài đang được tranh cãi, trong đó có Hòa ước Versailles, đại khủng hoảng, chủ nghĩa dân tộc cực đoan, chủ nghĩa phát xít và chủ nghĩa quân phiệt. Cũng chưa có sự thống nhất trong việc tính ngày bắt đầu cuộc chiến: một số người cho rằng đó là khi Đức xâm lược Ba Lan vào ngày 1 tháng 9 năm 1939, một số người khác tính ngày Nhật Bản xâm lược Trung Quốc vào ngày 7 tháng 7 năm 1937, còn một số khác thì tính vào một ngày còn sớm hơn nữa: ngày Nhật xâm lăng Mãn Châu vào năm 1931. Cũng một số người khác cho rằng hai cuộc thế chiến thực ra chỉ là một và được chia ra bởi một cuộc ngừng bắn.[7]
Chiến sự xảy ra tại khắp các khu vực: Đại Tây Dương, châu Âu, Bắc Phi, Trung Đông, Địa Trung Hải, Thái Bình Dương, phần lớn Đông Á và Đông Nam Á. Trong đó, chiến sự có quy mô lớn nhất, số người thiệt mạng nhiều nhất diễn ra ở khu vực Đông Âu giữa Liên Xô (một nước thuộc khối Đồng Minh) và phe Trục (gồm Đức Quốc Xã và 8 nước chư hầu của Đức). Cuộc chiến kết thúc tại châu Âu khi Đức đầu hàng vào ngày 8 tháng 5 năm 1945 (theo giờ Berlin, còn theo giờ Moskva là ngày 9 tháng 5) nhưng vẫn còn tiếp diễn tại châu Á cho đến khi Nhật đầu hàng vào ngày 2 tháng 9 năm 1945.
Chiến tranh thế giới thứ hai là một cuộc chiến tranh toàn diện, kể cả dân thường không ở mặt trận cũng bị đánh bom hàng loạt. Khoảng 70 triệu người đã chết do cuộc chiến này (con số thương vong vẫn tiếp tục được nghiên cứu), kể cả các hành động tàn sát diệt chủng của Đức Quốc xã (Holocaust). Trong số thương vong, 60% người chết là thường dân, chết vì bệnh dịch, nạn đói, nạn diệt chủng và bom đạn. Thiệt hại nặng nhất là Liên Xô từ 23 tới 27 triệu người chết, trong khi theo tỷ lệ dân số là Ba Lan với 16% (5,6 triệu người chết so với 34,8 triệu người trước chiến tranh[8]).
Cuộc chiến cũng tạo ra nhiều phát minh lớn cho nhân loại như vũ khí nguyên tử, máy bay phản lực, ra-đa…
Sau cuộc chiến, châu Âu bị chia ra làm hai khối: một phía chịu ảnh hưởng của phương Tây do Hoa Kỳ đứng đầu, còn phía kia chịu ảnh hưởng của Liên Xô. Các nước đồng minh của Hoa Kỳ nằm trong kế hoạch gây ảnh hưởng chính trị thông qua các viện trợ kinh tế mang tên Kế hoạch Marshall trong khi các nước kia trở thành các nước chủ nghĩa cộng sản đồng minh của Liên Xô. Hoa Kỳ liên kết đồng minh trong Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương, trong khi Liên Xô liên kết đồng minh theo Hiệp ước Warszawa. Các liên minh này đóng vai trò quan trọng trong Chiến tranh Lạnh sau Thế chiến thứ II. Tại châu Á, sự chiếm đóng Nhật Bản của quân đội Hoa Kỳ đã dân chủ hóa nước này. Trong khi đó, do hậu quả của nội chiến, Trung Quốc tồn tại hai nhà nước: Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và Trung Hoa Dân quốc tại Đài Loan.
* Chúc bạn học tốt nhé *
Về quy mô:
– Chiến tranh thế giới thứ nhất: chỉ diễn ra ở châu Âu.
– Chiến tranh thế giới thứ hai: diễn ra trên toàn thế giới, ở các mặt trận châu Âu, châu Phi, châu Á – Thái Bình Dương.