Sử 10 bài 31 mục I, 2 nhỏ
Sự xuất hiện tư tưởng mới tiến bộ Pháp?
Nội dung tư tưởng ?
Ý nghĩa tư tưởng?
0 bình luận về “Sử 10 bài 31 mục I, 2 nhỏ Sự xuất hiện tư tưởng mới tiến bộ Pháp? Nội dung tư tưởng ? Ý nghĩa tư tưởng?”
Khi bàn về việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, một số luận điểm cho rằng nhà nước pháp quyền xuất hiện cùng với sự xuất hiện của chủ nghĩa tư bản, là thuộc tính vốn có của nhà nước tư sản. Vì vậy, việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa hoặc là rơi vào trạng thái bế tắc về lý luận hoặc là phải xây dựng nhà nước pháp quyền theo kiểu tư sản như phải tam quyền phân lập, phải đa nguyên đa đảng…
Vậy để khẳng định về mặt lý luận trong việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, chúng ta nhất thiết phải tìm hiểu một cách cặn kẽ nội dung, nguồn gốc, quá trình hình thành và phát triển về tư tưởng pháp quyền của nhân loại.
Nhà nước pháp quyền hay còn gọi là Pháp quyền (the rule of law) là một phát hiện vĩ đại của nhân loại. Nhà nước pháp quyền là một phạm trù mang tính lịch sử, nó xuất hiện cùng với sự xuất hiện của nhà nước. Tư tưởng về nhà nước pháp quyền ngày càng phát triển cùng với sự phát triển của tri thức nhân loại.
Tư tưởng nhà nước pháp quyền đã xuất hiện từ thời cổ đại mà đại diện tiêu biểu là các nhà tư tưởng Hy Lạp cổ đại như Salon, Platon, Aristot, Xixeron,…trong bối cảnh xã hội có đầy rẫy những áp bức bất công, những quyền tự nhiên vốn có của con người hàng ngày hàng giờ bị xâm phạm, mà chủ thể thường xuyên xâm phạm đến những quyền tự nhiên vốn có ấy chính là nhà nước – thiết chế quyền lực công của xã hội. Mà đáng lẽ, quyền lực công ấy phải bảo đảm, bảo vệ chính những giá trị về quyền tự nhiên vốn có và phẩm giá của con người. Trước thực trạng ấy, các nhà tư tưởng Hy Lạp cổ đại mong muốn tìm kiếm một phương thức hiệu quả để bảo vệ quyền tự nhiên vốn có, phẩm giá của con người. Từ đó, tư tưởng về Pháp quyền (the rule of law) hay nhà nước pháp quyền xuất hiện.
Theo quan điểm của các nhà tư tưởng Hy Lạp cổ đại, nhà nước pháp quyền chính là một xã hội trong đó các quyền tự nhiên vốn có của con người phải được đề lên thành pháp luật. Đồng thời, Nhà nước – thiết chế quyền lực công cũng phải tuân thủ, chịu sự cai trị hệ thống pháp luật ấy. Platon (472 – 347 tr.CN) khẳng định: “Tôi nhìn thấy sự sụp đổ nhanh chóng của Nhà nước ở nơi nào mà pháp luật không có hiệu lực và nằm dưới quyền của một ai đó. Còn ở nơi nào mà pháp luật đứng trên các nhà cầm quyền và các nhà cầm quyền chỉ là nô lệ của pháp luật thì ở đó tôi thấy có sự cứu thoát của nhà nước”.
Một số tác giả cho rằng ở phương Đông thời cổ đại cũng có tư tưởng pháp quyền và đánh đồng tư tưởng pháp quyền với tư tưởng pháp trị mà đại diện tiêu biểu là Hàn Phi Tử. Tôi cho rằng sự đánh đồng như thế là không phù hợp bởi pháp quyền và pháp trị là hai phạm trù khác nhau cả vệ nội dung, hình thức và mục đích thực hiện.
Các nhà tư tưởng cổ đại Hy Lạp đã có công rất lớn trong việc phát hiện ra quan điểm, học thuyết về nhà nước pháp quyền, nghĩa là phát hiện ra các quyền tự nhiên vốn có của con người và đòi hỏi những quyền tự nhiên ấy phải được đề lên thành pháp luật và sử dụng pháp luật ấy buộc nhà nước phải tuân thủ, thực hiện. Tuy nhiên, các nhà tư tưởng Hy Lạp cổ đại chưa thấy được nguồn gốc của những áp bức bất công ấy xuất phát từ chế độ tư hữu, từ bản chất giai cấp của nhà nước và pháp luật. Chưa tìm ra được giải pháp hữu hiệu để xây dựng nhà nước pháp quyền trong thực tiễn.
Thời kỳ trung cổ, sự câu kết giữa thần quyền và thế quyền tạo ra màn đêm bao phủ xã hội loài người, các ngành khoa học, các tư tưởng tiến bộ của nhân loại cũng bị màn đêm ấy che phủ – trong đó có tư tưởng về nhà nước pháp quyền. Tuy nhiên, những khát khao của nhân loại về tự do, dân chủ, về hạnh phúc vẫn tồn tại, thậm chí tồn tại trong chính tư tưởng của những nhà thần học. Mặc dù bị bóng đêm thần học bao phủ nhưng những tư tưởng tiến bộ ấy cũng biểu hiện dưới hình thức này hay hình khác. Thánh Saint Augustin (354-430) khẳng định, quyền lực nhà nước phải được thực hiện như một thứ quyền lực phục vụ. Đó là công cụ để thực hiện tình yêu và sự công bằng,…Saint Thomas D’Aquin (1225-1274) cho rằng trật tự pháp lí đem đến cho con người cái thuộc về họ và làm cho họ có thể đạt đến sự dồi dào về vật chất, tinh thần, xã hội công dân sẽ thay thế xã hội thần dân…
Hình thái kinh tế xã hội tư bản chủ nghĩa ra đời mang lại những giá trị to lớn cho nhân loại trong bối cảnh lúc bấy giờ. Đưa nhân loại thoát khỏi “đêm trường trung cổ”, tạo tiền đề cho sự phát triển mạnh mẽ các ngành khoa học cả tự nhiên và xã hội. Các nhà tư tưởng tư sản mà đại diện tiêu biểu là: J. Locke (1632-1704), T. Hobbs (1588-1679), J.S.Mill (1806-1873), Montesquieu (1689-1755), Rousseau (1712-1788)… Đã bổ sung, phát triển tư tưởng pháp quyền, đưa tư tưởng pháp quyền lên tầm cao mới. Ngày nay, tư tưởng nhà nước pháp quyền không chỉ đạt được những tiến bộ to lớn mà còn được các nước tư bản vận dụng để xây dựng nhà nước pháp quyền tư sản với những thành công rực rỡ.
Khi bàn về việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, một số luận điểm cho rằng nhà nước pháp quyền xuất hiện cùng với sự xuất hiện của chủ nghĩa tư bản, là thuộc tính vốn có của nhà nước tư sản. Vì vậy, việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa hoặc là rơi vào trạng thái bế tắc về lý luận hoặc là phải xây dựng nhà nước pháp quyền theo kiểu tư sản như phải tam quyền phân lập, phải đa nguyên đa đảng…
Vậy để khẳng định về mặt lý luận trong việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, chúng ta nhất thiết phải tìm hiểu một cách cặn kẽ nội dung, nguồn gốc, quá trình hình thành và phát triển về tư tưởng pháp quyền của nhân loại.
Nhà nước pháp quyền hay còn gọi là Pháp quyền (the rule of law) là một phát hiện vĩ đại của nhân loại. Nhà nước pháp quyền là một phạm trù mang tính lịch sử, nó xuất hiện cùng với sự xuất hiện của nhà nước. Tư tưởng về nhà nước pháp quyền ngày càng phát triển cùng với sự phát triển của tri thức nhân loại.
Tư tưởng nhà nước pháp quyền đã xuất hiện từ thời cổ đại mà đại diện tiêu biểu là các nhà tư tưởng Hy Lạp cổ đại như Salon, Platon, Aristot, Xixeron,…trong bối cảnh xã hội có đầy rẫy những áp bức bất công, những quyền tự nhiên vốn có của con người hàng ngày hàng giờ bị xâm phạm, mà chủ thể thường xuyên xâm phạm đến những quyền tự nhiên vốn có ấy chính là nhà nước – thiết chế quyền lực công của xã hội. Mà đáng lẽ, quyền lực công ấy phải bảo đảm, bảo vệ chính những giá trị về quyền tự nhiên vốn có và phẩm giá của con người. Trước thực trạng ấy, các nhà tư tưởng Hy Lạp cổ đại mong muốn tìm kiếm một phương thức hiệu quả để bảo vệ quyền tự nhiên vốn có, phẩm giá của con người. Từ đó, tư tưởng về Pháp quyền (the rule of law) hay nhà nước pháp quyền xuất hiện.
Theo quan điểm của các nhà tư tưởng Hy Lạp cổ đại, nhà nước pháp quyền chính là một xã hội trong đó các quyền tự nhiên vốn có của con người phải được đề lên thành pháp luật. Đồng thời, Nhà nước – thiết chế quyền lực công cũng phải tuân thủ, chịu sự cai trị hệ thống pháp luật ấy. Platon (472 – 347 tr.CN) khẳng định: “Tôi nhìn thấy sự sụp đổ nhanh chóng của Nhà nước ở nơi nào mà pháp luật không có hiệu lực và nằm dưới quyền của một ai đó. Còn ở nơi nào mà pháp luật đứng trên các nhà cầm quyền và các nhà cầm quyền chỉ là nô lệ của pháp luật thì ở đó tôi thấy có sự cứu thoát của nhà nước”.
Một số tác giả cho rằng ở phương Đông thời cổ đại cũng có tư tưởng pháp quyền và đánh đồng tư tưởng pháp quyền với tư tưởng pháp trị mà đại diện tiêu biểu là Hàn Phi Tử. Tôi cho rằng sự đánh đồng như thế là không phù hợp bởi pháp quyền và pháp trị là hai phạm trù khác nhau cả vệ nội dung, hình thức và mục đích thực hiện.
Các nhà tư tưởng cổ đại Hy Lạp đã có công rất lớn trong việc phát hiện ra quan điểm, học thuyết về nhà nước pháp quyền, nghĩa là phát hiện ra các quyền tự nhiên vốn có của con người và đòi hỏi những quyền tự nhiên ấy phải được đề lên thành pháp luật và sử dụng pháp luật ấy buộc nhà nước phải tuân thủ, thực hiện. Tuy nhiên, các nhà tư tưởng Hy Lạp cổ đại chưa thấy được nguồn gốc của những áp bức bất công ấy xuất phát từ chế độ tư hữu, từ bản chất giai cấp của nhà nước và pháp luật. Chưa tìm ra được giải pháp hữu hiệu để xây dựng nhà nước pháp quyền trong thực tiễn.
Thời kỳ trung cổ, sự câu kết giữa thần quyền và thế quyền tạo ra màn đêm bao phủ xã hội loài người, các ngành khoa học, các tư tưởng tiến bộ của nhân loại cũng bị màn đêm ấy che phủ – trong đó có tư tưởng về nhà nước pháp quyền. Tuy nhiên, những khát khao của nhân loại về tự do, dân chủ, về hạnh phúc vẫn tồn tại, thậm chí tồn tại trong chính tư tưởng của những nhà thần học. Mặc dù bị bóng đêm thần học bao phủ nhưng những tư tưởng tiến bộ ấy cũng biểu hiện dưới hình thức này hay hình khác. Thánh Saint Augustin (354-430) khẳng định, quyền lực nhà nước phải được thực hiện như một thứ quyền lực phục vụ. Đó là công cụ để thực hiện tình yêu và sự công bằng,…Saint Thomas D’Aquin (1225-1274) cho rằng trật tự pháp lí đem đến cho con người cái thuộc về họ và làm cho họ có thể đạt đến sự dồi dào về vật chất, tinh thần, xã hội công dân sẽ thay thế xã hội thần dân…
Hình thái kinh tế xã hội tư bản chủ nghĩa ra đời mang lại những giá trị to lớn cho nhân loại trong bối cảnh lúc bấy giờ. Đưa nhân loại thoát khỏi “đêm trường trung cổ”, tạo tiền đề cho sự phát triển mạnh mẽ các ngành khoa học cả tự nhiên và xã hội. Các nhà tư tưởng tư sản mà đại diện tiêu biểu là: J. Locke (1632-1704), T. Hobbs (1588-1679), J.S.Mill (1806-1873), Montesquieu (1689-1755), Rousseau (1712-1788)… Đã bổ sung, phát triển tư tưởng pháp quyền, đưa tư tưởng pháp quyền lên tầm cao mới. Ngày nay, tư tưởng nhà nước pháp quyền không chỉ đạt được những tiến bộ to lớn mà còn được các nước tư bản vận dụng để xây dựng nhà nước pháp quyền tư sản với những thành công rực rỡ.